Pięć melonów na rękę – Edmund Niziurski

JAK ZROBIĆ, ŻEBY SIĘ NIE NAROBIĆ, ALE ZAROBIĆ

 

To dylemat, z którym w życiu musiał mierzyć się nie tylko Ferdynand Kiepski, znany z popularnego (choć niestety w ostatnich latach koszmarnie zepsutego przez scenarzystów) serialu „Świat według Kiepskich”. Bohaterowie „Pięciu melonów na rękę” także stają w obliczu tego problemu. Co z tego wynika dla czytelników, łatwo się domyślić – całe mnóstwo dobrej, lekkiej, przyjemnej i mądrej zabawy, zabierającej nas w podróż w czasie do lat dziecięcych i okresu PRL-u.

 

Bohaterem książki jest Witek, którego wszyscy nazywają Lordem, pochodzący z dobrej, bogatej rodziny chłopak, którego życie pewnego dnia wywraca się do góry nogami. Oto bowiem matka oznajmia mu, że nie będzie obiadu. Nic takiego? Tak właśnie myśli Witek, jednak rodzicielka wyjaśnia, że nie stać ich na jedzenie. Tata nie wrócił, znów nie wiadomo, gdzie się podziewa, a pieniądze się skończyły. Co gorsza nie ma już ich nawet skąd pożyczać, robiła to bowiem od miesięcy, więc ich sytuacja jest gorzej, niż trudna. Chłopak postawiony w obliczu kryzysu zastanawia się, jak może zdobyć pieniądze. Za namową kolegi postanawia ograć lokalnych szulerów, którzy początkującym pozwalają zgarniać drobne stawki, by wciągnąć w pokerowe rozgrywki i potem ograbić do cna. Karta mu idzie, ale wbrew temu co sądził, nie jest aż tak mądry by oszukać zawodowych oszustów. Długi Witka pogłębiają się, a problemy nawarstwiają, gang braci Ryps ściga chłopaka, a on sam wikła się w coraz dziwniejsze, mniej lub bardziej niebezpieczne sytuacje. Czy uda mu się wyjść z kłopotów, pomóc matce i jeszcze na tym wszystkim zarobić?

 

Powieści Niziurskiego zdecydowanie mają w sobie to coś. Można mówić, że autor miał świetne pomysły, jego książki przepełnione były cechami wspólnymi dla każdego z nas, a bohaterowie to jednostki sympatyczne i takie, z którymi możemy się identyfikować. Można wymieniać szybkie tempo, dużą ilość przygód, morał zawarty w każdej z nich, nieco łobuzerskiej nuty sprawiającej, że dydaktyzm nie jest nachalny, a także sensacyjne, kryminalne zacięcie. Ale to tylko elementy (i to też nie wszystkie), jakie możemy opisać za pomocą słów, a w prozie tego zmarłego już pisarza kryje się zdecydowanie coś więcej. Magia, nostalgiczna tęsknota za dzieciństwem, pean na cześć tego okresu życia i dusza oraz serce włożone w te historie.

 

Poza tym powieści zarówno jego, jak i innych gigantów literatury młodzieżowej z czasów PRL-u (Nienacki, Bahdaj, Makuszyński etc.) wyróżnia coś jeszcze – oczywiście na tle współczesnych dokonań na tym polu. W owym, wcale nie tak dalekim okresie, nie było tylu rodzajów rozrywek, co teraz, a co za tym idzie wyobraźnia dzieci musiała pracować pełną parą. Z całym szacunkiem dla współczesnych pokoleń, ale wydają się niestety upośledzone na tym polu. Wszystko podane ma na tacy, a nachalny przekaz wizualny nie pozostawia miejsca na domysłu czy interpretacje. Dlatego książki sprzed 30 i więcej lat różnią się tak bardzo od współczesnych tworów. Pełne są bowiem tworów nieskrępowanej wyobraźni, które jednocześnie wyobraźnię angażują. I choćby z tej prostej przyczyny warto po nie sięgnąć. Poza tym to kawał naprawdę świetnej literatury, która dla dzieci stanie się bezpieczną, przeżywaną w domu przygodą, dorosłym zaś przypomni dawne czasy. Coś wspaniałego, dlatego też polecam gorąco i mam nadzieję, że te ponadczasowe lektury kupią serca nowych pokoleń i pokażą im naprawdę wartościowe powieści.