DZIEŃ
ŚWISTAKA?
Zanim był kultowy „Dzień świstaka” (1993), potem kopiowany
do znudzenia, choć fajnie odtworzony w jednym z epizodów „Z archiwum X”, była
ta powieść. A zanim powstała ta powieść, istniało już parę innych rzeczy, jak opowiadanie
„12:01 PM” Richarda A. Lupoffa wydane w 1973 roku o człowieku uwięzionym w
pętli czasowej (a jakby chcieć iści dalej, można by sięgnąć aż do filozofii
Nietzschego z „Die fröhliche Wissenschaft”, czyli aż do końcówki XIX wieku). No
a potem to już była tego cała masa. Ale kiedy „Powtórka” wychodziła w 1986
roku, temat wciąż był świeży, nieograny i niezmarnowany przez dekady
naśladownictw. Ale dziś, po latach, pomiot tylu dzieł kopiujących ten schemat i
popkulturowej jego opatrzenia, rzecz nadal robi duże wrażenie, dzieła na
wyobraźnię i potrafi powiedzieć sporo o nas samych.
Jest rok 1988, Jeff ma 43 lata i beznadziejne
życie, kiedy umiera na zawał. Zamiast jednak odejść gdzieś indziej, budzi się
znów w swoim ciele, ale ćwierć wieku wcześniej, pamiętając, co wydarzy się
przez najbliższe 25 lat. Postanawia więc wykorzystać szansę, wszystko zmienić,
coś zrobić, może to, czego nie mógł dotąd i… I tak zaczyna się seria pętli
czasowych, które doprowadzą go ostatecznie do… Właśnie, dokąd?
Z tą książką, właściwie z tym pomysłem, jest jak z
treścią samej opowieści – jak bohater wciąż przezywający ten sam dzień, tak i
popkultura wciąż przeżywa tę samą opowieść raz po raz. Na początku wspomniałem
kilka przykładów, ale takich dzieł o pętli czasowej jest cała masa. W 1915
powstała powieść „Strange Life of Ivan Osokin”, potem było opowiadanie z lat
40. „Doubled and Redoubled”, ten wspomniany na początku tekst „12:01 PM”, który
jest chyba najbardziej znany i najczęściej wymieniany obok „Dnia świstaka”,
film „Zwierciadło dla bohatera”, odcinki takich seriali, jak „Star Trek” czy
„Doktor Who”, do tego „Efekt motyla”, „Deja vu”, a z nowszych „Dziewczyny
śmierci”, „Palm Springs”, dylogia „Śmierć nadejdzie dziś”, komediowy „Nagi” czy
książkowe „Siedem śmierci Evleyn Hardcastle”. A jeszcze Japonia ukochała sobie
ten temat chyba szczególnie, bo tam masa, od „Dziewczyny skaczącej przez czas”,
przez „Summer Time Rendering” i „Gdy zapłaczą cykady”, po „All You Need is
Kill”, które możecie kojarzyć też z hollywoodzkiej adaptacji znanej jako „Na
skraju jutra”. Temat samograj jak widać, bo wciąż powstają kolejne dzieła,
wciąż się sprzedaj i szybko się ten pomysł nie wyczerpie.
Ale i tak niewiele z tych dzieł może się równać z
tym, co mamy w tej powieści. Ken Grimwood ma na to wszystko świetny pomysł,
wie, co chce zrobić i pokazuje fajnie bohatera, który swoje życie stara się
zmienić. Ale tak po ludzku, tak, żeby mu pasowało. A co z tego wychodzi, to już
musimy odkryć sami. Powieść jest jednak błyskotliwa i zabawna, czasem
dramatyczna, dająca do myślenia i do myślenia skłaniająca. To nie „Dzień
świstaka”, wszystko tu jest bardziej skupione na bohaterze nie od komediowej
strony, na działaniach bardziej obszernych i zajmujących więcej czasu niż dobę,
świecie, zmianach. Mechanizmy nie są tak ważne dla autora (co dzieli z „Dniem
świstaka”), jak cała reszta, w której może pokazać nas i pozwolić wybrzmieć kilku
prawdom. A wszystko to w bardzo przyjemnie, treściwej formie, którą czyta się
znakomicie i bez chwili znudzenia. Po wszystkim zaś zostaje żal, że to już
koniec, tym większy, że miał być ciąg dalszy, ale autor nie dokończył książki,
zabrany nam przez atak serca. Wielka szkoda. Najwyraźniej dla niego ta śmierć
nie okazała się początkiem pętli, w której mógł wszystko zmienić. A może jednak
i znów wraz wszystko potoczyło się tak, jak wcześniej? Kto wie, zostało to
dzieło, absolutnie warte poznania i smutno korespondujące z prawdziwą śmiercią
pisarza.
Komentarze
Prześlij komentarz